تولد و زادگاه

1-  امام رضا (عليه السلام) در چه سالي و در چه شهري ديده به جهان گشود؟ امام رضا (عليه السلام) بنابر قول مشهور در 11 ذيقعده سال 148 هـ ق در مدينه به دنيا آمد. سال ولادت آن حضرت را سال 151 و 153 هجري نيز ذكر كرده اند.

پدر

2-  امام موسي كاظم (عليه السلام) پدر امام رضا (عليه السلام) در چه سالي به دنيا امد و در چه سالي به شهادت رسيد؟ امام موسي كاظم (عليه السلام) در هفتم صفر سال 128 هجري در ابواه از توابع مدينه به دنيا آمد و در رجب 183هـ ق در سن 55 سالگي  در بغداد به دستور هارون مسموم و شهيد شد.

مادر

3-  مادر امام چه نام داشت؟ درباره شخصيت ايشان چه اطلاعاتي وجود دارد؟ مادر بزرگوار آن حضرت، بانويي با فضيلت به نام « تكتم» بود او به نام هاي ديگر همچون نجمه، سمان، سقر، سها، تحيه، شهد، اروي، خيزرن المرسيه، سكن، سبكيه، صفرا و نجيه نيز ياد شده. اما دو نام تكتم و نجمه مشهورتر است. گويا ام البنين نيز، از القاب اوست.

اين بانوي بزرگوار كنيزي بود كه حميده مصفاه، مادر امام كاظم (عليه السلام)، خريداري نمود.

حميده، رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) را در خواب ديد كه به وي مي فرمايد: « نجمه را به فرزندت موسي ببخش. همانا از او بهترين زمينيان به دنيا خواهد آمد»

امام كاظم (عليه السلام) پس از تولد فرزندش رضا (عليه السلام)، همسرش را طاهره ناميد.

اين زن والا را از نظر دينداري و خرد، سرآمد زنان عصر خويش دانسته اند.

شاعري در مدح امام رضا (عليه السلام) از تكتم مادر آن حضرت ياد كرده است.

 الا ان خير الناس نفسا و والدا

و رهطا و اجدادا علي المعظم

اتتنا به للعلم و الحلم ثامنا

اماما يودي حجه الله تكتم

-       هان كه از بهترين مردمان از نظر سرشت و پدر و خانواده و نيا، علي بزرگ ( عليه السلام) است.

-       تكتم او را براي ما به ارمغان آورد و او براي علم و حلم، هشتمين امامي است كه حجت خدا را ادا مي كند.

تبار

4-  درباره شجره نامه امام رضا (عليه السلام) توضيح بدهيد.

امام رضا (عليه السلام) فرزند موسي الكاظم فرزند جعفرالصادق، فرزند محمدالباقر، فرزند علي زين العابدين، فرزند حسين، فرزند علي بن ابي طالب (عليهم السلام) است.

امام در نقل حديث، گاه با ذكر نام پدر و اجداد گرامي شان، بر بيان اسامي آنان تاكيد داشتند؛ ذكر راويان حديث « سلسله الذهب» بيان شجره نامه حضرت مي باشد.

همسر

5-  امام رضا (عليه السلام) چند همسر داشت؟ از بانو «سبيكه» به عنوان همسر امام رضا (عليه السلام) ياد شده است. او را دره و خيزران نيز گفته اند. سبكيه، از كنيزان منسوب به نوبه و مريس، از نواحي مصر است. از اين رو به نوبيه و مريسيه شهرت دارد. در متون تاريخي، سبيكه را از خاندان ماريه قبطيه همسر پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) كه او نيز مصري بود مي شمارند.

براي سبيكه، نام ديگري چون سكينه، خورنال، ريحانه و كنيه « ام الحسن» ذكر كرده اند. سبكيه مادر امام محمد جواد (عليه السلام) بود. همچنين مامون عباسي، در سال پاياني عمر امام رضا (عليه السلام)، دخترش ام حبيبه (حبيب) را با انگيزه خاص سياسي به ازدواج حضرت درآورد.

فرزند

6-  امام رضا (عليه السلام) چند فرزند داشت؟ امام جواد (عليه السلام) يگانه فرند امام رضا (عليه السلام) است و حضرت به جز او فرزندي نداشت.

اصلي ترين منابع شيعه، بر تنها يادگار و بازمانده امام رضا(عليه السلام) يعني امام جواد (عليه السلام) تاكيد دارند، شيخ مفيد در الارشاد مي نويسد:

« مضي الرضا بن موسي عليه السلام ولم يترك ولدا نعلمه الا ابن الامام بعده ابا جعفر محمد بن علي (عليهما السلام) و كانت سنه اليوم وفاه ابيه سبع سنين و اشهرا

امام رضا (عليه السلام) از دنيا رفت و تا آنجا كه ما مي دانيم فرزندي از او جز حضرت امام محمد تقي (عليه السلام) باقي نمانده بود و سن شريف او در روز وفات پدر، هفت سال و چند ماه بوده است»

اما دو شخصيت سني، به نام هاي سبط بن جوزي و فخر رازي و همچنين دو عالم شيعي چون ابن خشاب  و اربلي مدعي اند كه امام 5 پسر و يك دختر داشته به نام هاي محمدتقي، حسن، حسين، جعفر، ابراهيم و عايشه. البته فخر رازي به جاي ابراهيم، جعفر و عايشه، از علي، موسي و فاطمه نام مي برد.

افرادي نيز از دو فرزند پسر، به نام هاي محمد (جواد) و حسين و يا محمد و موسي ياد مي كنند.

مرحوم شيخ عباس قمي نيز با استناد به روايتي از « فاطمه بنت الرضا» وجود دختري به اين نام را احتمال داده و مدعي است:« امام در زمان شهادت تنها يك پسر (امام محمد تقي) داشته است» و باز با شواهدي قائل است كه حضرت رضا دختري داشته است به نام فاطمه، ايشان با تكيه بر برخي كتاب هاي انساب، البته بدون ذكر نام آنها، فاطمه را همسر محمد بن جعفر بن قاسم بن اسحاق بن عبدالله بن جعفر بن ابي طالب مي داند.

در اين باره چند نكته در خور تامل است.

1-  ادعاي وجود فرزنداني جز امام جواد (عليه السلام) با مطالب مندرج در منابع اصيل شيعي منافات دارد.

2-  ممكن است افرادي كه به عنوان فرزندان امام رضا (عليه السلام) مطرح هستند، از نوادگان ايشان تلقي شوند.

3-  اربلي در جاي ديگري از كتاب خود، بر يكي بودن فرزند امام تصريح دارد او همچنين از اين سخن امام رضا (عليه السلام) ياد مي كند كه فرمود: « جز يك نفر، فرزندي نخواهم داشت»

4-  ائمه نام عايشه را بر دختران خود نمي گذاشتند.

5-  ممكن است امام، پسران و دختري به نام فاطمه داشته باشد، ليكن در هنگام شهادت، تنها امام محمد تقي (عليه السلام) در قيد حيات بود و ديگر فرزندان در دوره حيات امام، از دنيا رفته باشند. يك گزارش تاريخي، از تسليت بلاذري ( متوفي 279 ق) به امام، درباره درگذشت فرزندش، حكايت مي كند.

برادران و خواهران

7-امام رضا (عليه السلام) چند برادر و خواهر داشت و نام آنها چيست؟

در متون تاريخي نام 17 برادر و 19 خواهر حضرت ذكر شده است.

برادران حضرت عبارتند از:

ابراهيم، عباس، قاسم، اسماعيل، جعفر، هارون، حسين، احمد، محمد، حمزه، عبدالله، اسحاق، عبيدالله، زيد، حسن، فضل و سليمان.

خواهران امام نيز عبارتند از:

فاطمه الكبري، فاطمه الصغري، رقيه، حكيمه، ام ابيها، رقيه الصغري، كلثوم، ام جعفر، لبابه، زينب، خديجه، عليه، آمنه، حسنه، بريهه، ام سلمه، ميمونه، ام كلثوم

برادران و خواهران امام، در تقوا و فضيلت، برجسته و نامور بودند در ميان خواهران، حضرت فاطمه كبري ملقب به معصومه ( عليها السلام)

و از برادران، احمد بن موسي ( معروف به شاهچراغ) شاخص و برجسته اند.

منبع: http://www.epaqr.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=77&Itemid=131